Alkalen Fosfataz (ALP) nedir?
Alkalen fosfataz (ALP), vücutta bulunan, hücre içerisinde katalizör görevi gören ve bedensel süreçlerin gerçekleşmesinde etkili protein türü olan karaciğer enzimidir. Vücut içerisinde birçok enzim bulunur. Çeşitli araştırmalarda enzim türlerinin görevi net bir şekilde belirlense Alkalen Fosfataz( ALP) ’in tam işlevi henüz bilinmemektedir. Fakat vücutta birden fazla alanda yer alarak önemli bir enzim olarak işlevini sürdürür.
Alkalen fosfataz veya ALP bir hidrolaz enzimi. Nükleotidler, proteinler ve alkaloidler dahil olmak üzere çeşitli moleküllerden fosfat gruplarının koparılmasını sağlar. Fosfat gruplarının koparılması sürecine defosfarilasyon denir. Adından da anlaşılacağı üzere, alkalen fosfataz en etkili alkali ortamlarda işlev görür.
Ancak ALP değerinin genellikle karaciğer, kemikler ve böbreklerle ilgili olduğu da bilinmeli. Ana kaynak karaciğer olsa da kemikler, bağırsak, pankreas ve böbreklerde alkalen fosfataz bulunur. Hamilelerde ALP plasentada mevcuttur.
Araştırmalar ALP’nin şu süreçlere katkı sağladığını gösteriyor:
Besinlerin ve diğer enzimlerin karaciğerde taşınması,
Kemik oluşumuna ve büyümesine, yapım ve yıkım arasındaki dengenin sağlanmasında yardımcı olunması,
Bağırsaklarda yağ asitleri, fosfatlar ve kalsiyumun taşınması,
Bağırsaklarda yağların sindirilmesi,
Fetal gelişme sırasında hücre büyümesi, ölümü ve taşınmasını düzenleme,
Doktorunuz bazen karaciğer ve safra kesesi enzimlerinizin genel durumunu görmek için, bazen de sindirim sistemi, karaciğer, kemikler ve böbreklerinizle ilgili bir hastalıktan şüphelendiği durumlarda kanda ALP tahlili isteyebilir. Alkalen fosfataz değeri tek başına bir hastalık teşhisi koymak için yeterli olmaz. Karaciğerle ilgili bir hastalık söz konusu ise şöyle belirtiler görülebilir:
Mide bulantısı
Kusma
İştah kaybı
Sebebi belli olmayan kilo kaybı
Yorgunluk
Halsizlik
Sarılık (cilt ve gözlerde fark edilir)
Karında şişlik ve ağrı
Ayak bileklerinde ve bacaklarda şişlik
Koyu renkli idrar
Açık renkli gaita (dışkı)
Sık kaşınma
Kemiklerle ilgili bir hastalık durumunda ise şu belirtiler görülebilir:
Kemiklerde ağrı
Eklemlerde inflamasyon ve artrit
Normalin dışında şekilli ve/veya çok büyük kemikler
Kemik kırılmaları
Alkalen Fosfataz (ALP) Yüksekliği Nedenleri?
Daha çok karaciğer ve kemiklerde bulunan ALP, karaciğer ve kemiklerle ilgili sorunları düşündürür. Karaciğer hasarı durumunda alkalen fosfataz değeri yükselir. Yine kemik hücre aktivitesi alkalen fosfataz yüksekliğine neden olur. Yüksek ALP değeri şu sebeplerden kaynaklanabilir:
Siroz
Hepatit
Karaciğerde şişkinlik yaratan mononükleoz,
Safra kanalında tıkanıklık (safra taşı, safra iltihabı veya kanserden kaynaklanır) ,
Kolesistit (safra kesesi iltihabı),
Araştırmalara göre, ALP değeri yüksek çıkan kişilerde şu sağlık sorunları da görülebilir:
-Bakteriyel enfeksiyon,
-Osteomiyelit (kemik iltihabı),
-Safra kanalı hasarı,
-Safra akışında azalma,
-Aşırı aktif paratiroid veya tiroit bezleri,
-Osteomalazi (kemik yumuşaması),
-Raşitizm( çocuklarda genellikle aşırı ve uzun süreli D vitamini eksikliği nedeniyle görülen kemiklerin yumuşaması ve zayıflaması durumuna verilen isimdir) ,
-Paget hastalığı (kemiklerin alışılanın dışında çok büyük, zayıf veya çok kırılgan olmasına neden olan bir hastalık),
-Miyeloid metaplazi ( kemik iliğinin belirli hücrelerinde başlayan kanser türüdür) ,
-Kalp yetmezliği
-AIDS
-Hodgkin lenfoma(immun sistemin bir parçası olan ve lenfosit adı verilen beyaz kan hücrelerinden kaynaklanan lenf dokusunun bir çeşit kanseridir)
-Osteojenik sarkom(çocuk ve ergenlerdeki kötü huylu kemik tümörlerinin en sık görülenidir)
-Bazı kanserler
-Kemik metastazı (var olanbir kanserin kemiğe yayılması)
Yüksek ALP değerinin bir diğer nedeni de yetersiz beslenmedir. Beslenme kısıtlamalarına uymayan çölyak hastalarının da ALP değeri yüksektir. ALP yüksekliği her zaman bir sorundan kaynaklanmaz. Olağan durumlarda da alkalen fosfataz yükselebilir. Hamilelik, büyüme çağı, yaşlanma ve kemik kırıklarının iyileşmesi dönemlerinde ALP değeri yüksek olabilir. Bazı ilaçlar da kullanıldıktan sonra ALP değerini yükseltebilir. Özellikle karaciğeri yoran ilaçlar bu yüksekliğin sebebi olabilir.
Alkalen Fosfataz (ALP) Düşüklüğü Nedenleri
Alkalen fosfataz düşüklüğünün nedenleri şöyle sıralanabilir:
-Çinko veya magnezyum eksikliği
-Protein eksikliği
-Beslenme yetersizliği
-Tiroidin az çalışması veya hipotiroidizm
-Pernisiyöz anemi(vücudun yeteri kadar B12 vitaminine sahip olmamasından dolayı yeterli miktarda sağlıklı alyuvarın yapılamadığı bir durumdur)
-Hipofosfatemi (kemik ve dişleri etkileyen genetik bir bozukluk)
-Wilson hastalığı(karaciğer, beyin ve diğer hayati organlarda bakır birikmesi sonucu ortaya çıkan ve nadir görülen kalıtsal bir hastalıktır.) Bazı ilaçlar, doğum kontrol ilaçları da düşük ALP değerinden sorumlu olabilir.
Referans değerlerin dışındaki ALP değerlerinin doktor tarafından değerlendirilmesi şarttır.
Bu değerler her zaman bir sağlık sorununa işaret etmez.
Doktorunuz ALP değerinin ne kadar yüksek veya düşük olduğunu göz önünde bulundurur.
Bunun yanı sıra genel sağlık durumunuz, farklı semptomlar ve diğer tetkikleri de düşünerek bir değerlendirmede bulunur. ALP yüksekliğini belirlemeye yönelik farklı testler isteyebilir. Çünkü ALP vücudun farklı bölümlerinde bulunan bir enzim türüdür ve bu yüksekliğin vücudun hangi organıyla ilgili olduğunu tespit etmek önemlidir.